Hazırlayan: Prof. Dr. Kayhan KANTARLI
Projenin Amacı
İzmir Bilim Parkı (İBP) Projesi, kentimize yönelik bir “Bilim ve Toplum Projesi” dir. Projenin amacı, yerel yönetimin topluma yönelik faaliyetlerinde “bilim ve yaşam” temelinde yeni bir etkinlik alanı yaratarak toplum ve bilim arasındaki bağın güçlenmesine katkıda bulunmak, bilimin günlük yaşamdaki önemini fark ettirerek halkın bilim ve teknolojiye olan ilgi, merak ve sevgisini arttırmak; toplumda bilimsel düşüncenin benimsemesine önderlik etmek, bireylerin bilimsel yaklaşım ve analiz yeteneğini geliştirmek; öğrenmenin yaşam boyu sürdürülebilmesi için çocukları, gençleri ve yetişkinleri bilim ve teknoloji ile buluşturarak, sorgulama ve interaktif öğrenmeye dayalı, bilim-rekreasyon birlikteliğinde etkin bir sivil öğrenme ortamı yaratmak ve bu ortamın öncülüğünde “Öğrenen Kent İzmir”i yaşama geçirmektir.
Projenin Gerekçesi
Bir ülkenin teknoloji üretim potansiyelinin dünya pazarlarıyla rekabet edebilecek düzeye çıkabilmesi, o toplumun bilgi üretme ve sorun çözme yeteneğinin yükseltilmesiyle orantılıdır. Teknoloji üretiminin niteliği ile toplumun bilgi üretme ve sorun çözme yeteneği arasında orantılı bir ilişki vardır. Bu ilişki, bilgi kazanımı ve öğrenimi yaşam boyu devam eden bir süreç haline getirmiştir.
İçinde bulunduğumuz çağ, bilgi toplumları çağıdır. Ulus olarak böyle bir çağın yakalanması halkın sıradan bir okur-yazar olması ya da sadece bir meslek diplomasına sahip olmakla başarılamaz. Bilgi toplumu olmak, bilgi okur-yazarı olmayı, bilim ve teknolojinin gelişimine merak duymayı, bilgiye ulaşma yollarını öğrenmeyi, eleştirel bir bakış açısına sahip olmayı, sözlü ve yazılı anlatım becerilerini geliştirmeyi, takım çalışması ve liderlik yapabilecek bir eğitim almayı ve nihayet, ülke ve dünya sorunları karşısında duyarlı olup çözüm üretebilen nesiller yetiştirmeyi gerekli kılar.
Bütün bunları bireylerin yalnızca okullarda gördüğü eğitim ve öğrenim süresi içine sığdırmak olanaksızdır. Çağdaş eğitim anlayışında “öğrenmek yaşam boyu devam eden bir süreçtir”. Öğrenmenin yaşam boyu sürdürülebilmesi için ise, okullardan başka, yeni öğrenme ortamları oluşturulmasına gereksinim vardır. Bu önemli gereksinimin nasıl karşılanabileceği düşüncesi, durumun bilincinde olan toplumlarda Bilim Merkezleri kurma fikrini gündeme getirmiştir.
Bilgi Toplumları Çağı, bilginin topluma yayılması ve halkın bilimsel gelişmelere ve teknolojiye olan ilgi, merak ve sevgisinin arttırılmasında yerel yönetimlerden olan beklentileri de arttırmış ve yerel yönetimlerin faaliyet alanlarının bu beklentileri karşılayacak şekilde yeniden yapılandırılması kaçınılmaz olmuştur. Toplumu bilim ve aklın yol göstericiliğinden uzaklaştırıp dinin dogmatik kılavuzluğuna sokma girişimlerinin giderek hız kazandığı günümüz koşulları, yerel yönetim etkinliklerinde bilim ve toplum temelinde yapılacak yeni bir açılımın önemini daha da arttırmıştır. Bu açılımın yaşama geçirilmesinde Bilim Merkezleri, içerdiği etkinlikler ve sunduğu olanaklarla etkili ve çağdaş bir araç olmanın tüm üstünlüklerine sahip olmakla kentin sosyal ve kültürel yaşamında, öğretici olduğu kadar aynı zamanda eğlenceli bir çekim merkezi oluşturur.
İBP projesi gerçekleştiği takdirde
ana okullarının, ilk-orta ve yükseköğretim kurumlarının öğrencileri için, “dokun-keşfet”, “yap-öğren” deney birimleri ve sergileri sayesinde aktif bir eğitim ortamı sağlanmış olacak; sürekli organize edilen paneller, konferanslar, sergiler, gösteriler ve sosyal aktiviteleri ile bilime ve bilimsel düşünceye, teknolojiye önem verenler için bir çekim noktası olacaktır.
İBP, açık ve kapalı alanlarda kurulacak yap-öğren/dokun-keşfet deney birimleri, gezegenevi (planeteryum), doğa tarihi müzesi, son teknoloji ürünü 3 boyutlu belgesel sineması ve atölye çalışmalarını içeren etkileşimli eğitim ortamı sayesinde, olanakları kısıtlı okullar için tamamlayıcı bir uygulama alanı olarak da hizmet verecektir.
Bilim ve teknolojideki gelişmelerin, yeni bilgilerin, keşiflerin ve icatların tanıtılması, öğrenilmesi ve tartışılması için bilimsel platformlar sunacak olan İBP, bilim ve teknoloji ile halkın buluşma yeri olacağı gibi iç ve dış turizmde İzmir’e olan ilgiyi arttıracaktır. Nihayet üniversitelerinin yanında İzmir’e ÖĞRENEN KENT ünvanını da kazandırmış olacaktır.
Bir ülkede Bilim Merkezleri’nin yaygınlaşması son derece önemli toplumsal bir olaydır ve toplumun bilime duyduğu ilginin arttığını gösteren uluslararası ölçeklerden biridir. Bilim Merkezi projeleri çok büyük kitleleri ilgilendirir. Eğer yılda bir milyonun üzerinde ziyaretçi çekmek üzere bir bilim merkezi kuruluyorsa, bu girişim tüm toplumun ilgisini çekecektir. Bu nedenle böyle bir projenin, hızla bölgeselleşeceği ve yalnızca İzmir’in değil tüm Ege Bölgesi’nin bir prestij projesi haline dönüşeceği açıktır.
Bilim Merkezi Nedir?
Topluma yönelik sivil eğitim ortamları işlevi gören Bilim Merkezleri bilim, teknoloji ve eğitim alanlarının ortak arakesitinde yer alır. Bilim Merkezleri ziyaretçilerin bilim ve teknoloji ile buluştuğu her yaştan bireylere açık yeni öğrenme mekanlarıdır. Bilim merkezlerinde müze gibi gösteri birimleri sunulmasına karşın müze değildirler. Kişiyi istediği konuya eğilmekte özgür bırakmakta ve araştırma bilinci kazandırmaktadır. Öğrenme zevki, keşfetme mutluluğu, deney yapma heyecanı hissetmek için tasarlanmışlardır. Bilim Merkezleri, “dokunarak ve bizzat yaparak derinlemesine öğrenme” için tüm ön koşulları bir araya getirir. Bilim merkezleri bulundukları kentlerde gördükleri işlevlerin yanı sıra, düzenledikleri gezici sergiler, bilim fuarları ve bilim günleri vasıtasıyla da bilim ve teknoloji sevgisini bölgenin/ ülkenin bütününe yayarlar.
Bilim merkezi eğitim vermesine karşın, bir okul değildir. Ancak okullarla sıkı işbirliği yaparlar, pedagojisi çok çeşitlilik gösteren geniş halk kitlelerinin de öğrenmesine uygun olarak tasarlanırlar
Bilim merkezini gezmeye başlayan bir kişi, önüne çıkan bir döner tablaya binip, dönerken kendi kendine hızlanıp yavaşlayabileceği bir deneye katılarak dönme eylemsizliğini keşfedebilir, biraz ilerde pedal çevirip elektrik üretebileceği bir düzenekle oynayarak mekanik enerjinin elektrik enerjisine dönüşümüne tanık olabilir. Daha sonra raylar üzerindeki bir arabaya binip arabada bulunan geriye dönük gaz tüpünü açınca, arabanın ileri doğru harekettiği bir deneye katılıp momentumun korunumu yasasını öğrenebilir, isterse biraz ilerdeki doğa tarihi müzesini gezer, gezegen evinde güneş sisteminini kavramaya çalışır ya da bir salondaki “canlıların evrimi” paneline katılabilir. Böylece ailesi ya da arkadaşları ile birlikte, hatta tek başına yaşam boyu öğrenmenin zevkine varır. Bilim merkezine gelen herkes buradan, tekrar gelmek üzere ayrılır.
Bilim merkezlerine evrensel olarak atfedilen ve TÜBİTAK tarafından da benimsenen özellikler, bunların her yaştan, farklı birikime sahip insanları etkileşimli-aktif öğretim yaklaşımı içinde bilimle buluşturarak, bilim ve teknolojiyi toplum için anlaşılır ve ulaşılır bir hale getiren, bilim ve teknolojinin önemini toplum gözünde artırmayı amaçlayan, kamu yararı gözeten, kar amacı gütmeyen, kamu ve özel sektör kaynakları ile finanse edilen kuruluşlar olmasını öngörmektedir. Bu özellikleri taşıyan iyi kurgulanmış bir bilim merkezi,
- Bilimsel kavram ve süreçleri her yaştan insanın duyularına hitap edecek şekilde sunarak hedef kitlenin bilimi sevmesini, bilime olan merakını ve güvenini arttırmayı hedefler,
- Farklı bilim dallarının konu edildiği sergiler, aktiviteler ve diğer unsurları içerir,
- Bulunduğu bölgeye özgü içeriği bünyesinde bulundurur,
- Bilimle uğraşmanın sanıldığı gibi sıkıcı ve zor değil, aksine eğlenceli ve zevkli olduğunu hissettirir,
- Günlük olaylara bilimsel bir bakış açısıyla yaklaşabilme yönünde bir ufuk açar,
- Herkesin yaratıcı düşünebileceğini ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirebileceğini gösterir,
- Öğrencilerin motivasyonunu, öğrenme süreçlerini ve meslek seçimlerini etkiler,
- Etkin problem çözme, yaratıcılık, buluş, kritik düşünme, karar verme becerilerini destekler ve bu nedenle de yaşam boyu öğrenmeyi besler,
- Özellikle küçük yaştaki ziyaretçilerin kendi başlarına sorumluluk sahibi bireyler olmalarına katkı sağlar.
Tarihsel Süreç
Çağdaş Bilim Merkezleri düşüncesine götüren tarihsel süreç ilk olarak 19.yüzyılda Bilim Müzeleri’nin kurulmasıyla başlamıştır. Bilim Müzeleri’nin kuruluş amacı insanlara günlük yaşamlarında yararlandıkları teknolojik araçların bilimsel iç yüzünü göstermekti. Bu amaç, müze galerilerinde vitrinler içinde sergilenen teknolojik araç-gereç modellerinin ziyaretçiler tarafından pasif bir şekilde seyredilmesi ve her ürün modeli için konulmuş posterlerde yazılı bilimsel açıklamaların okunması ile karşılanmaya çalışılıyordu.
Daha sonra bilimin en önemli aracının deney yapmak olduğu fikrinden hareketle, insanlarla bilim ve teknolojiyi buluşturma ve onlara bilimsel düşüncenin önemini kavratma amacının ancak, ziyaretçileri pasif seyirciler durumundan çıkarıp aktif katılımcılar haline getirerek başarılabileceği anlaşıldı. Bu olumlu anlayışın yaygınlaşmasıyla birlikte bilim müzelerinde izleyicilerin aktif olarak katıldığı uygulamalı sergilere yer verilmeye başlandı. Bu gelişmeler 20. yüzyıl başlarında tüm dünyada “Bilim Merkezi”, “Science Center”, fikrinin doğmasına yol açtı. Hızla yaygınlaşan bilim merkezleri büyük bir ilgiyle karşılandı ve kısa sürede toplumun her yaştan bireylerine açık, vazgeçilmez yeni öğrenme ortamları haline geldi.
Dünyadaki Bilim Merkezleri
Bu gün için Avrupa’da 280, ABD’de 350 ve Çin’de 330 olmak üzere dünya genelinde 2400 civarında Bilim Merkezi bulunmaktadır. Bu merkezleri yılda yaklaşık 290.000.000 kişi ziyaret etmekte ve düzenlenen eğitim-öğretim etkinliklerine katılmaktadır. ABD’de her üç kişiden biri yılda en az bir kez bilim merkezine gitmektedir.
LONDRA South Kensington Bilim Müzesi (1857); WASHINGTON Smitsonian Milli Müzesi (1860); MUNIH Deutsch Müzesi (1921); DETROİT Ford Müzesi (1929); CHICAGO Bilim ve Endüstri Müzesi (1933); SANFRANCISCO Exploratorium (1969); TORONTO Ontario Bilim Merkezi (1969), PARIS La Cité Bilim Merkezi (1987); AMSTERDAM New Metropoils (1987); HELSINKI Heureka Bilim Merkezi (1989), ARİZONA Bilim Merkezi(1997) dünyanın önde gelen önemli bilim müzesi ve bilim merkezleridir.
Dünyadaki bilim merkezleri ülkeler yada kıtalar bazında örgütlenerek “Bilim Merkezleri Birlikleri” şeklinde birleşmişlerdir. Bu birlikler, yaptığı yayınlar ve düzenlediği bilimsel kongrelerle bilim merkezleri ve çeşitli kuruluşlar arasında bilgi akışı sağlamakta, eğitim hizmeti vermekte, yeni kurulan bilim merkezlerini desteklemekte, çeşitli bilim merkezleri ile bilim ve teknoloji kuruluşlarını bir araya getirerek bilgi ve deneyim paylaşımını sağlamaktadır. Söz konusu bilim merkezi birliklerine örnek olarak,
ASTC (Association of Science-Technology Centers)
ECSITE (European Network of Science Centers and Museums)
ASPAC (Asia Pasific Network of Science and Technology Centers)
ASTEN (Australasian Science and Technology Exhibitors Network)
CASC (Canadian Association of Science Centers )
NCSM (National Council of Science Museums)
SAASTEC (South African Association of Science and Technology Centers)
sayılabilir.
Toronto’da yapılan 2008 V. Dünya Bilim Merkezleri Kongresi’ne katılan çeşitli ülkelere mensup Bilim Merkezleri’nin imzaladıkları ortak deklerasyonda;
- Gezegenimizde daha iyi bir yaşam için bilimin önemli bir araç olduğuna inandıklarını,
- Tüm dünya halklarının kendi bölgelerinde bir bilim merkezine kavuşmaları gerektiğini,
- Ortak uzmanlık ve deneyimlerini, sektörün etkinliklerini bilim merkezlerinin gerekli olduğu fakat henüz kurulmadığı yerlere ve oraların halkına yaygınlaştırmaya yardımcı olmakta kullanacaklarını,
- Karşılaşılan kültürel, fiziksel, sosyal, ekonomik ve coğrafi engellerin aşılmasında birlikte çalışmaya ve halkları bilim yoluyla birleştirmeye çalışacaklarını,
- Bilim merkezlerinin “Birleşmiş Milletler Milenyum Amaçları” na nasıl katkıda bulunabileceğini saptamak üzere birlikte çalışacaklarını,
- Daha iyi bir gelecek için çevresel farkındalık, fen eğitimi ve yenilik dahil tüm yerel ve ulusal sorunlarla mücadele için kaynak ve mekanizmalar oluşturacaklarını,
taahhüt etmiş olmaları, bilim merkezlerinin yaşam boyu öğrenme ve ülkelerin gelişmesindeki önemini işaret etmektedir.
Ülkemizdeki Bilim Merkezleri
Toplumda bilimsel farkındalık yaratmak amacıyla batıda hızla yaygınlaşan Bilim Merkezleri kurma düşüncesi 1990’lı yıllardan itibaren ülkemizde de tartışılmaya başlanmıştır. Ülkemizde Bilim Merkezi anlayışını yansıtan ilk uygulama Ankara Büyükşehir Belediyesi’ne bağlı olarak 1993`te hizmete açılan Feza Gürsey Bilim Merkezi’dir. Ontario Bilim Merkezi'nin küçük bir uygulaması olarak düzenlenen bu merkezde ziyaretçilerin izleyebilecekleri çeşitli bilimsel gösteriler ve bireysel olarak yapabilecekleri bazı deneyler vardır.
Aynı anlayışla başlatılan çok daha geniş kapsamlı bir “Bilim Merkezi” kurma girişimi 1995 yılında İstanbul Bilim Merkezi Vakfı’nın (İBMV) kurulmasıdır. Vakıf 1995 deki kuruluşundan sonra hızla örgütlenmesini tamamlayarak 1997 yılında ECSITE’e (Avrupa Bilim Merkezleri Birliği) ve ASTC’ye (ABD Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği) üye kabul edilmiştir. Vakıf aynı yıl, desteklenecek bir kuruluş olarak Hükümet Programında yer almış ve TÜBİTAK Bilim ve Teknoloji Politikalarına dahil edilmiştir. Nisan 1998 de Türkiye’nin ilk çok amaçlı “Bilim Merkezi”ne giden yolda önemli bir adım atılmış ve İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ)-Taşkışla binalarında Deneme Bilim Merkezi açılmıştır. Merkez 1998-2001 arasında dört Ulusal Bilim Şenliği ve 2002 yılında da I. Temiz Enerji Şenliğini gerçekleştirmiştir. Sonuncusu Ocak 2003 de İzmir’de olmak üzere çeşitli şehirlerde düzenlenen 23 adet fuar, yarışma ve sergide düzenleyici yada katılımcı olarak yer almıştır. Deneme Bilim Merkezi, kurucu vakfın İTÜ ile yaşadığı sorunlar nedeniyle 2004 yılında kapanmış ve aynı yıl Şişli Belediyesi’nin sağladığı mekana taşınarak Şişli Belediyesi Bilim Merkezi adını almıştır.
İstanbul Bilim Merkezi Vakfın’a ait Deneme Bilim Merkezi’nin üniversitenin Taşkışla’daki binalarından ayrılmasından sonra İTÜ, rektörlüğe bağlı Bilim-Toplum Uygulama-Araştırma Merkezi’ni kurmuş ve bu kuruluşun Bilim-Toplum Projeleri kapsamında yeniden donatılan aynı binayı İTÜ Bilim Merkezi adıyla 2007 yılında hizmete sokmuştur.
Üniversitenin kampus alanında oldukça büyük bir alan ayrılarak yaşama geçirilen ilk Bilim Merkezi kompleksi kapalı ve açık alan uygulamalarını içerecek şekilde tasarlanan ve 2006 yılında açılan Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) Bilim ve Teknoloji Müzesi’dir. İTÜ Bilim Merkezi gibi ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi de üniversitenin topluma yönelik faaliyetlerini artırmak ve toplumla olan bağlarını güçlendirmek amacıyla rektörlüğe bağlı olarak kurulan ODTÜ Toplum ve Bilim Merkezi’nin etkinliklerinden biri olarak kurulmuştur.
Bilim ve Teknoloji Müzesi’nde sergilenen eğlenceli bilim deneyleri, şaşırtıcı ve heyecan uyandırıcı nitelikleriyle ziyaretçilerin odak noktası olmuştur. "Bilime Dokunun" ilkesinden hareketle tasarlanarak imal edilen deneyler, günlük yaşamda gözlemlediğimiz ancak çoğu zaman farkına varmadığımız birçok fiziksel ilke ve doğa olayını eğlendirici düzenekler halinde ziyaretçilerle buluşturmaktadır. Eğlenceli bilim deneylerinin yanısıra, çeşitli kurum ve kişiler tarafından bağışlanmış ve özellikle Cumhuriyet’in kuruluşundan günümüze iletişim, ulaşım ve günlük yaşam tarihini gözler önüne seren nesneler ziyaretçilerin ilgisine sunulmaktadır. Müzede ayrıca, çağlar boyu Anadolu topraklarında üretilen alet ve teknolojilerin gelişimini anlatan "Anadolu'da insan-çevre-teknoloji" temalı sergiler de yer almaktadır.
TÜBİTAK Desteği İle Yürütülen İlk Bilim Merkezi Projesi: Konya Bilim Merkezi
TÜBİTAK 2008 yılında bilimsel bilgi birikiminin geniş kitlelerle paylaşılması, bilim kültürü ve bilim okuryazarlığının artırılması amacı ile Büyükşehir Belediyelerine yönelik "Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı" başlatmış ve ülke genelinde 16 Büyükşehir Belediye Başkanlığına proje önerisinde bulunulması çağrısı yaparak kabul edilecek projelerde TÜBİTAK tarafından üstlenilen işler kapsamında her proje için, gerektiğinde %50 ye kadar arttırılabilecek 12 milyon TL destek sağlanacağını açıklamıştır.
Tanınan süre içinde TÜBİTAK’a 6 Büyükşehir Belediyesi başvurmuş ve bunların sunduğu bilim merkezi projeleri değerlendirme kurulunca incelemeye alınmıştır.Değerlendirme kurulu fiziki gereklilikler ile sürdürülebilirlik esasları temelinde oluşturulan kriterler doğrultusunda yaptığı değerlendirme sonunda projeleriyle öne çıkan Diyarbakır, Eskişehir ve Konya ‘ya ait proje önerileri üzerinde saha incelemesi yapılmasına karar vermiş ve nihayetinde ilk olarak Konya Büyükşehir Belediyesi’nin Bilim Merkezi Projesi’ni desteklenmeye değer bulmuştur.
Konya Büyükşehir Belediyesinin proje yürütücülüğünde ve TÜBİTAK’ın desteği yanında Konya Sanayi Odası, Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Konya Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Konya İl Özel İdaresi tarafndan da desteklenen bilim merkezi 99 347 metrekarelik bir arazi üzerinde ana bina, gözlemevi ve planeteryum olmak üzere toplam 26 bin 248 metrekarelik kapalı alana sahip olacaktır. Konya Bilim Merkezi’nin 62 milyon TL’na ihale edilen inşaatı devam etmekte olup 2013 yılında hizmete girnesi planlanmıştır. Bilim Merkezi’nin yapımı Konya Büyükşehir Belediyesi tarafından, sergilerin ve eğitim programlarının temini de TÜBİTAK tarafından gerçekleştirilecek ve Büyükşehir Belediyesi ile Konya Sanayi Odası, Ticaret Odası, Ticaret Borsası, Konya Organize Sanayi Bölge Müdürlüğü, Konya İl Özel İdaresi ortakğında kurulan bir şirket tarafndan işletilip yönetilecektir.
Bilim Merkezlerinin/Parklarının Başlıca Amaçları
· Toplumunun bilim okur-yazarı olmasını ve bilgi toplumu haline gelmesini sağlamak.
· Bilimi, bilimsel düşünceyi, teknolojiyi ve sanat dallarını topluma sevdirmek ve benimsetmek.
· Aktif eğitim olanağı sağlayarak eğitim sistemine destek vermek ve okulları aktif eğitim modeline özendirmek, bu konuda öğretmenlere danışmanlık yapmak.
· Okulların eğitim programlarına uygulama alanı olarak hizmet vermek.
· Sanayi ile okulların ve halkın iletişimini sağlamak ve güçlendirmek.
· Çocukların, gençlerin ve yetişkinlerin merak duygusunu uyararak temel ve sosyal bilimler, uygulamalı bilimler, teknoloji ve ülkenin sanayisi hakkındaki bilgilerini artırmak.
· Topluma, öğrenme şevki, keşfetme mutluluğu ve deney yapma heyecanı veren bir ortam sunmak.
· Ziyaretçilerin sözel, analitik ve bilimsel düşünce becerilerini artırmak ve geliştirmek.
· Toplumda yaratıcı fikirlerin, yeni bilgilerin, keşiflerin ve icatların tanıtılması ve tartışılması için ortam sağlamak.
· Bu amaçlar doğrultusunda aktif katılımlı bilim sergileri başta olmak üzere konferans, seminer, yaz okulu, sanat sergileri, panel, film gösterileri v.b gibi etkinlikler düzenlemek, bilim ve sanatla ilgili hobi kulüpleri ve atölyeler kurmak, bilim fuarları düzenlemek, ve kısacası toplumda merak kültürü oluşturmaktır.
İzmir Bilim Parkı’nda Bulunması Önerilen Temel Etkinlikler:
- Aktif katılımlı deneyler ve gösteri birimleri
- Sergiler
- Gezici Sergi ve bilimsel gösteri birimleri
- Teması peryodik olarak değişen Geçici Sergi
- El Becerisi Atölyeleri
- Konferanslar
- Belgesel Filmler
- Meslek İçi Eğitim
- Bilim Şenlikleri
- Bilim Fuarları Düzenlenmesi
- Bilimsel Proje Yarışmaları
- Yaz Okulları
- Okullara Bilim Kolları Desteği
- Öğretmenlere Aktif Eğitim Danışmanlığı
bilim merkezi etkinliklerinin temel unsurlarıdır.
Bilim merkezlerinin vizyonu ve amaçları, içeriğindeki sergilerin, deneylerin, gösterilerin ve atölye çalışmalarının konuları ve öğretilerinde kendini gösterir. İBP’nIn içereceği sergiler, her yaştan insana doğa yasaları ve bilimin temel ilkeleri hakkında bir anlayış kazandırmayı, teknolojik gelişmeleri göstermeyi, onlara bilim ve teknolojinin günlük yaşantımız üzerindeki etkilerini anlatmayı amaçlayan bir anlayışla düzenlenecektir. Sergilenen herhangi bir bilimsel olgu/oluşum ziyaretçilerin etkileşimini sağlayacak şekilde, bazen bir bilgisayar oyunu, bazen mekanik ya da elektronik düzenekler, bazen de sadece basit ahşap oyuncaklarla anlatılacaktır. Amaç, ziyaretçilerin zihninde “nasıl?, neden?” sorularını uyandırmak ve yanıtı dokunarak deneyerek kendi kendilerine ve gerektiğinde eğitilmiş rehberlerin yol göstericiliğiyle keşfetmelerini sağlamaktır.
Atölyeler ve diğer etkinlikler de, yine aynı amacı gerçekleştirmeye yönelik bir yaklaşımla ele alınıp gözleme dayalı ve uygulamalı olarak, katılımcıların etkileşimini sağlayacak ve onlara aktif rol verebilecek sekilde tasarlanacaktır. Atölye çalışma konularının ilgi çekici, merak uyandırıcı, yeni sorular sormayı cesaretlendirici ve eğlenceli bir içerikte hazırlanması sağlanacaktır. Çalışma tamamlanınca değerlendirme etkinliği yapılarak geri bildirimler alınacak, böylece atölye kazanımlarının pekiştirilerek kalıcılığın sağlanmasına özen gösterilecektir. Sanatsal etkinliklerin de diğer atölye çalışmalarıyla bütünlük içinde olması ve değerlendirme etkinliği içerisinde yer alması sağlanacaktır.
Etkinliklerin Kapsayacağı Bilim ve Teknoloji Alanları
İBP’nda yer alacak sergi, atölye ve etkinlik konuları, TÜBİTAK Bilim, Teknoloji ve Yenilik politikalarına uygun olarak belirlenecek ve bu politikalar temelinde Frascati Kılavuzu esas alınarak şu alanları kapsayacaktır:
- Doğa bilimleri; matematik ve bilgisayar bilimleri, astronomi ve uzay bilimleri, evrenin oluşumu, fizik, kimya, jeoloji, jeofizik, meteoroloji, deniz bilimleri, biyoloji, evrim kuramı ve genetik,
- Mühendislik ve teknoloji alanları, nanoteknoloji
- Sağlık Bilimleri,
- Tarımsal bilimler; ziraat, ormancılık, bahçecilik ve veterinerlik,
- Sosyal bilimler; psikoloji, ekonomi, eğitim bilimleri, antropoloji, coğrafya, şehir planlaması ve kırsal planlama, yönetim, hukuk, dilbilimi ve sosyoloji,
- Beşeri bilimler; tarih, arkeoloji, felsefe, insanın düşünce poatansiyeli, öğrenmenin mekanizmaları, sanat tarihi ve müzik
Yapısal Temelde Önerilen Gösteri-Sergi Birimleri:
Açık Alanda
- Bilim Bahçesi: açık alan aktif öğrenme birimleri, rüzgar ve güneş enerjisi uygulamaları,yöreye ait arkeolojik ve jeolojik buluntu sergisi, açık hava amfisi, gölet
- Güneş Saati
- Otopark
Kapalı Alanda (20-25 bin m2)
- Temel Bilimler Galerisi: dokun-keşfet eğitsel deney ve gösteri üniteleri (200 -250 adet)
- Planeteryum (Gezegenevi): güneş sistemi, evrenin oluşumu (250-300 koltuk) ,
- Doğa Tarihi Müzesi
- Teknoloji Tarihi Galerisi : makinalar, müzik çalarlar, tarım ve ulaşım araçları vb sergisi
- Çevre Galerisi: Ekolojik Sistem, Küresel Isınma ve Çevrebilim Gösteri ve Sergileri
- Doğal Afetler/Deprem Galerisi : Deneysel gösteri, Depreme hazırlık/önlemler, deprem teknolojisi
- Havacılık ve Uzay Galerisi
- İleri Malzemeler ve Gelecekteki Teknolojik yaşam Galerisi
- Çocuk Evi: Okul öncesi çocuklara yönelik bilimsel oyuncak ve oyunlar
- Atölye Çalışması Odaları ( bilim, uçak, uzay, genetik, arkeoloji, sanat ve drama, vb)
- IMAX teknolojisine sahip 3D Sinema Salonu (150-200 koltuk)
- Geçici sergi salonu: kişi ve kuruluşlarca belli bir süre için açılan bilim ve sanat, sergileri
- Konferans ve seminer salonları
- Kütüphane ve İnternet Salonları
- Bilim Market: kitap, dergi, belgesel filmler, bilim oyuncakları, çeşitli anı eşyaları satış yeri
- Kafe ve Restoran
- Basın merkezi
- Yönetim Merkezi, Ofisler
- Bakım Onarım Birimi
- Deney Düzenekleri Tasarım ve Yapım Merkezi
Bilim Parkı’nın Kapasitesi
İBP’nın içereceği Dokun-Keşfet Deney, Gösteri ve Sergi birimleri, Doğa Tarihi Müzesi, Gezegenevi, IMAX Sinema, Bilim Bahçesi ve diğer interaktif eğitim olanaklarıyla yalnızca İzmir’de değil, tüm Ege Bölgesi’nde okullar başta olmak toplumun her yaştan bireyleri için önemli ve vazgeçilmez bir çekim merkezi olacağı açıktır. Özellikle okulların ve üniversitelerin açık olduğu 8 ay boyunca öğrencilerin her gün ve ayrıca ailelerin tatil günlerini çocuklarıyla birlikte eğlenerek öğrenme etkinliklerinde değerlendirme istekleri nedeniyle hafta sonlarında bilim merkezine yoğun bir ziyaretçi talebi olacaktır. Yıllık ziyaretçi sayısının bir milyonu aşacağı beklenmelidir. Bu nedenle İBP’nın kapasitesinin, özellikle hafta sonları itibarıyla aynı anda en az 3-5 bin ziyaretçi kabul edilebilmesini olanaklı kılması öngörülmektedir. Bu kapasitenin sağlanmasında en önemli unsur merkezde yer alan interaktif deney, gösteri ve sergi birimlerinin sayısı ile yürütülen diğer etkinliklerin çeşitliği olacaktır.
Dünyadaki ve ülkemizdeki örneklerine bakarak gelişme sürecinde ortaya çıkacak gereksinimi de karşılamak üzere, türleri yukarıda açıklanan etkinliklere ve açık-kapalı yapısal mekanlara ve otoparklara yer verebilmek için, optimum bir büyüklük olarak toplam en az 100.000 m2 lik bir araziye gereksinim duyulacağı tahmin edilmektedir.
Gerekli Sermaye
* Bilgi
* Para
* Yer (Arazi)
Bilgi Desteği
* TÜBİTAK, Üniversiteler ve Diğer Araştırma Kurumları
* İstanbul Bilim Merkezi Vakfı (İBMV)
* ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi, İTÜ Bilim Merkezi
* ECSITE (Avrupa Bilim Merkezleri Birliği
* ASTC (ABD Bilim ve Teknoloji Merkezleri Birliği)
Parasal Destek (Maliyet, Maddi Sermaye)
Aşamalı bir master plan çerçevesinde kurulup geliştirilebilecek bilim parkının maliyetini etkileyen başlıca unsurlar( arazi hariç)
içereceği deney, gösteri ve sergi birimleri sayısı (etkin bir merkez için 250’den 600’e kadar değişebiliyor)
15.000 m2 kapalı alan ve yukarıda açıklanan bilimsel konulardaki sergi türlerini içeren bir merkezin maliyeti, mimari tasarım özellikleri, inşaat konfor ve teknolojine göre (arazi hariç), 80-100 Milyon TL tahmin edilmektedir. Hiç şüphesiz, gerçekçi bir maliyet hesabı bilim merkezi için tahsis edilecek alanın büyüklüğüne göre profesyonel bir tasarım kuruluşunun inşaat büyüklüğü ve teknolojisi, binaların teknolojik donanımı, sergi birimlerinin sayısı ve diğer girdi türleri üzerinden hazırlayacağı kapsamlı bir çalışma ile ortaya konmalıdır.
Proje İçin Parasal Destek Sağlanabilecek Ulusal ve Bölgesel Kuruluşlar
Yerel Yönetimler (Belediye, İl Özel İdaresi)
Milli Eğitim ve Kültür Bakanlıkları
TÜBİTAK “Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı”
(http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=933&pid=461)
Ege Bölgesi Sanayi Odası
İzmir Ticaret Odası
Ege Genç İş Adamları Derneği
Bankalar
Özel Okullar
Bağış Kampanyanları
Projeye Parasal Destek İçin Başvurulabilecek Uluslararası Kuruluşlar
AB Fonları
Dünya Bankası Fonları
Unesco, v.b.,
İzmir Bilim Parkı’nın Kurulabileceği Yer (Arazi)
- Kültürpark. İzmir Büyükşehir Belediyesi, Kültürpark ve Fuar alanlarının birbirinden ayrılarak, şimdiki alanı ülkemizin en büyük kültür merkezine dönüştürmeyi amaçlamıştır. Büyükşehir Belediyesi Kültürpark alanın söz konusu yeni düzenlemesinde Bilim Merkezi’nin de yer alması buraya gerçek anlamda bir “bilim ve kültür parkı” kimliği kazandırabilir. Burada bulunan birbirine yakın uygun binalar uygun restorasyonlarla bilim parkı projesine tahsis edilerek, projenin maliyeti önemli ölçüde azalabilir.
- İBP Üçkuyular-İnciraltı Turkuaz tesisleri arasında yer alan sahil şeridindeki rekreasyon alanında yer alabilir
- İBP dünyada bazı örnekleri görüldüğü gibi kamuya ait terkedilmiş (tarihi) binaların yer aldığı tesisler devralınarak (Hava gazı fabrikasına komşu olan Elektrik Fabrikası, Halkapınar’daki bir ara DGM olarak kullanılmış eski Tekel Binaları gibi ) böyle bir bina ekseninde yapılandırılabir (örneğin Paris La Cite Bilim Merkezi tarihi Salhane binası ekseninde yapılanmıştır)
- Doğal Yaşam Parkı. İBP Çiğli-Sasalı’daki Doğal Yaşam Parkı’nın uzantısı olan ve doğal sit alanı olan arazide koruma kavramıyla çelişmeyen bir yerleşim projesine dayalı olarak kurulabilir. Söz konusu bölge, doğal yaşam parkı ile bilim parkının bütünleşmesiyle Doğal Yaşam ve Bilim Parkı olarak ülkenin en büyük bilim ve kültür merkezi haline dönüştürülebilir.
Bilim Parkı’nın Yönetim ve İşletim Modeli Nasıl Olabilir?
Bilim merkezlerinin kuruluş ve yönetimi özel bir yaklaşım ve ayrıca özerklik gerektirir. Söz konusu özel yaklaşım, merkezin kuruluş ve yönetiminde sorumluluk alacak kurum ve kişilerin uzmanlık alanı yönünden bilim-eğitim alanında yer alması anlamındadır. Dolayısıyla bilim-eğitim ve teknolojik gelişmenin ve evrensel değerlerin topluma benimsetilmesine yönelik böylesi bir toplumsal projenin, gerek kuruluş ve gelişme süreci gerekse işletilmesinde bilim insanlarının ve eğitimcilerin sorumluluğundaki kurumsal bir yapılanma içinde yönetilmesi tercih edilmelidir.
Kurumsal yönetim, merkezin hem kuruluş ve hem de gelişme sürecinde üniversiteler, yerel yönetim ve ilgili meslek kuruluşlarıyla işbirliği içinde olmalı ve bu kurumlardan, hedef kitle ile merkezin bilimsel içeriğindeki farklı alanların ve teknolojik çeşitliğin gerektirdiği sayıda danışman belirlenmelidir.
Daha somut olarak belirtmek gerekirse, “bilgi toplumu olunmasında yani, çevrenin sağduyulu yönetiminde ve insanlığın gelecekteki yaşamında bilimin rolü ve kullanımı üzerinde odaklaşan toplumsal bir proje” olarak gerçekleştirilebilecek olan “İZMİR BİLİM PARKI”nın yönetim ve işletim modelinin yerel yönetim şemsiyesi altında buluşan, başta ilgili dallardan bilim insanları/Öğretmenler/Uzmanlar olmak üzere meslek kuruluşları ve özel sektör mensubu danışmanları içerecek şekilde şekillendirilmesi önerilir.
Kaynaklar
- E.Arıoğlu, Bilim Merkezi Vakfı-I, http://www.arioglu.net/bildiriler/BilimMerkeziVakfi1.pdf
- E.Arıoğlu, Bilim Merkezi Vakfı-II, http://www.arioglu.net/bildiriler/BilimMerkeziVakfi2.pdf
- E.Arıoğlu, Etkin Öğretim İçin Yeni Bir Ortam http://www.arioglu.net/bildiriler/bimevAtrtemmuz2000.pdf
- TÜBİTAK Bilim Merkezi Kurulması Destek Programı 4003 Çağrı Metni, http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=933&pid=461
- TÜBİTAK Bilim ve Toplum destekleme Programları, http://www.tubitak.gov.tr/home.do?ot=1&sid=464&pid=461
- Frascati Kılavuzu, TÜBİTAK, http://www.tubitak.gov.tr/home.do?sid=471&pid=468
- ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi, Odtülüler Bülteni, Aralık 2006, http://www.odtumd.org.tr/bulten/158/Aralik2006.pdf
- ODTÜ Toplum ve Bilim Merkezi ve, ODTÜ Biliim ve Teknoloji Müzesi, http://itl.ceit.metu.edu.tr/tbm , http://itl.ceit.metu.edu.tr/tbm/Default.aspx?p=0
- İTÜ Bilim-Toplum Uygulama-Araştırma Merkezi ve İTÜ Bilim Merkezi, http://www.bilimtoplum.itu.edu.tr,http://www.bilimmerkezi.itu.edu.tr
- Şişli Belediyesi Bilim Merkezi, http://www.bilimmerkezi.org.tr, http://www.bilimmerkezi.org.tr/sbbmgenel.html,
- Türkiye Bilim Merkezleri Vakfı, http://www.bilimmerkezi.org.tr/kurumsal.html
- Feza Gürsey Bilim Merkezi, http://www.fezagurseybilimmerkezi.com/default.asp
- Konya Bilim Merkezi; http://www.kbm.org.tr/
- The Regional Science Center Bhopal, http://rscbhopal.gov.in/default.html
- La Cité des Sciences et de l'Industrie,http://www.cite-sciences.fr/francais/indexFLASH.php
- Discovery Science Center, http://www.discoverycube.org
- Arizona Science Center, http://www.azscience.org
- National Council of Science Museums (NCSM), http://ncsm.gov.in/index.aspx
- European Network of Science Centers and Museums (ECSITE), http://www.ecsite.net/new/
- Association of Science-Technology Centers (ATSC), http://www.astc.org
- Fifth Science Centre World Congress, June 19, 2008, Toronto Declaration http://www.5scwc.org/TheTorontoDeclaration/tabid/133/Default.aspx
